Illegale drugs: de cijfers

Hoeveel Vlaamse jongeren gebruiken illegale drugs?

Onder jongeren in het secundair onderwijs was cannabis het meest gebruikte illegale middel. Tijdens het schooljaar 2018-2019 zei 14% van de jongeren tussen 12 en 18 dat ze ooit cannabis hebben gebruikt. Ten opzichte van tien jaar geleden is dit in dalende lijn. 12% van de leerlingen gebruikte het jaar voor de bevraging cannabis. 2,3% deed dat regelmatig (wekelijks tot dagelijks). Vanaf de leeftijd van 15-16 jaar nam het cannabisgebruik gevoelig toe. Meer jongens dan meisjes gebruikten ooit en het laatste jaar cannabis. 4% van de leerlingen had ooit andere illegale drugs dan cannabis gebruikt. Bij de oudste leerlingen (17 en 18 jaar) gebruikte 2% in de maand voor de bevraging een andere illegale drug dan cannabis. Xtc is de meest frequent voorkomende drug: 5% van alle 17-18-jarigen heeft ooit xtc gebruikt.

44% van de studenten in het hoger onderwijs in Vlaanderen gaf in een bevraging in 2021 aan dat ze ooit cannabis gebruikt hadden. 27% had in het voorbije jaar cannabis gebruikt. 30% van hen die in het jaar voorafgaand aan de bevraging cannabis gebruikten, deed dat minstens een keer per week, dus ook regelmatig tijdens het academiejaar. Bij studenten in het hoger onderwijs in Vlaanderen bleef het gebruik van amfetamines, xtc, ketamine en cocaïne in 2021 beperkt tot een klein deel van de studentenbevolking: 7,5% had in het voorbije jaar xtc gebruikt, 5% cocaïne, 4% ketamine en 2% amfetamines.

Cannabis is ook de populairste illegale drug in het uitgaansleven. 65% van de uitgaanders in Vlaanderen zei in 2018 dat ze ooit cannabis hadden gebruikt. 33% van de respondenten gebruikte het voorbije jaar cannabis. Van zij die in het laatste jaar­ cannabis gebruikten, was dat bij een meerderheid (57%) occasioneel (een keer per maand of minder, meerdere keren per maand) en bij 43% regelmatig. 19% van hen die het laatste jaar cannabis gebruikten, deed dat dagelijks. Bij mensen die uitgaan komt het gebruik van andere illegale middelen dan cannabis vaker voor dan bij studenten of bij de algemene bevolking. 22% gebruikte het voorbije jaar xtc, voor cocaïne was dat 18%. Het speedgebruik ligt lager (8%).

Hoeveel Vlamingen gebruiken illegale drugs?

In 2018 zei 22% van de Vlaamse bevolking tussen 15 en 64 jaar dat ze ooit experimenteerde met cannabis (27% mannen, 17% vrouwen). 6% van de Vlamingen gebruikte in de twaalf maanden voor de enquête cannabis, 4% in de dertig dagen ervoor. In datzelfde jaar gaf 1,7% van de Vlamingen aan cocaïne te hebben gebruikt, 0,7% opioïden en 1,5% xtc of amfetamines.

Hoeveel Europeanen gebruiken illegale drugs?

In Europa heeft 27% van de 15-64-jarigen ooit cannabis gebruikt. 15,5 % van de jongvolwassenen (15-34 jaar) ge­bruikte in het afgelopen jaar cannabis. Geschat wordt dat 1% van alle Europese volwassenen dagelijks cannabis gebruikt.

Na cannabis is cocaïne in Europa de meest gebruikte illegale drug. 5% van de Europeanen in de leeftijdsgroep 15-64 jaar heeft minstens één keer in zijn leven cocaïne gebruikt. 2,1% van de jongvolwassenen van 15 tot 34 jaar gebruikte het laatste jaar cocaïne. Het cocaïnegebruik blijft in de meeste landen stabiel of neemt af.

3,1% van EU-burgers van 15-64 jaar heeft ooit amfetamines gebruikt en 3,7% gebruikte ooit xtc. In de leeftijdsgroep 15-34 jaar gebruikte 1,4% de voorgaande twaalf maanden amfetamines en 1,9% xtc. De mate van gebruik verschilt sterk van land tot land.

Hoeveel mensen hebben een drugprobleem?

In 2011 had in Vlaanderen 2% van de 15-16-jarigen (3% jongens en 1,5% meisjes) een verhoogd risico op cannabisgerelateerde problemen. Onder studenten uit het hoger onderwijs in Vlaanderen had in 2017 25% van hen die in het voorbije jaar cannabis hadden gebruikt te kampen met één of meer uitingen van problematisch gebruik (bv. langer gebruiken dan men van plan was, langer dan een week -zonder succes- met cannabis willen stoppen, verplichtingen op het werk of voor de studie niet na kunnen komen door het gebruik van cannabis,…). Hoewel het gebruik van andere illegale drugs dan cannabis beperkt is bij hogeschoolstudenten, heeft 34% van de studenten die andere illegale drugs gebruikten een verhoogd risico op problemen door dat gebruik.

In Europa werd in 2018 het problematisch gebruik van opiaten zoals heroïne in de bevolking van 15 tot 64 jaar geschat op 0,4% of 1,3 miljoen personen. In het Verenigd Koninkrijk, Letland, Luxemburg en Malta wordt problematisch gebruik van opiaten het hoogst geschat. Gebaseerd op cijfers uit 2019 wordt het aantal volwassen die in de laatste 12 maanden drugs injecteerde geschat op 0,7-0,8 per 1.000.

Hoeveel mensen zoeken hulp voor een drugprobleem?

Het grootste deel van de zorgperiodes in de CGG omwille van stoornissen gebonden aan illegale middelen zijn voor cannabis. Ten opzichte van het aantal zorgperiodes voor illegale middelen bleef het aantal zorgperiodes voor cannabis de laatste tien jaar stabiel op 56%.

Bij opnames in algemene ziekenhuizen komt cannabisgebruik of -afhankelijkheid als hoofddiagnose in mindere mate voor. Tussen 2006 en 2014 deed zich wel een toename voor. Er zijn veel meer opnames waarbij cannabisgebruik of -afhankelijkheid als nevendiagnose wordt gesteld en dit percentage nam eveneens toe tussen 2006 en 2014. 3 op 10.000 ziekenhuisopnames hadden in 2019 de hoofddiagnose ‘een stoornis gebonden aan een illegaal middel’. In 28% van deze gevallen was de stoornis hoofdzakelijk te wijten aan cannabismisbruik. Meestal ging het om cannabisafhankelijkheid (54%).

Binnen de psychiatrische opnames in België nam in de periode 2009-2019 het aantal opnames voor cannabismisbruik met 9% toe en verdubbelde het aantal opnames voor cannabisafhankelijkheid.

In de gespecialiseerde centra voor drugafhankelijkheid erkend door het RIZIV steeg in 2020 het aandeel nieuwe behandelingen voor cannabis als voornaamste middel met 4% in vergelijking met 2010.

Bij opnames in algemene ziekenhuizen waarbij als hoofddiagnose misbruik of afhankelijkheid van andere illegale middelen dan cannabis werd vastgesteld, gaat het vooral om opiaatafhankelijkheid. Het percentage opnames met opiaatafhankelijkheid als hoofddiagnose daalde echter tussen 2006 en 2017 van 36% naar 28%. De opnames voor de diagnose afhankelijkheid aan amfetamines of cocaïne lieten een stijging zien. In algemene ziekenhuizen kwamen meer opnames met een nevendiagnose dan met een hoofddiagnose misbruik of afhankelijkheid van andere illegale middelen dan cannabis voor. Afhankelijkheid en misbruik aan opiaten of cocaïne kwamen het meest voor als nevendiagnose.

Hetzelfde patroon stelde zich bij de psychiatrische opnames waarbij opiaatafhankelijkheid als hoofddiagnose ook het meest werd geregistreerd. In 2019 werd in 7% van alle psychiatrische opnames de hoofddiagnose verbonden aan een druggerelateerde stoornis. In 4% van de psychiatrische opnames werd een druggerelateerde stoornis als nevendiagnose geregistreerd. Vergeleken met 2009 zag het jaar 2019 een daling van 43% in het aantal opnames waarbij de hoofddiagnose opiaatafhankelijkheid werd gesteld.

In de gespecialiseerde centra voor mensen met een drugafhankelijkheid steeg tussen 2007 en 2017 het aandeel van de behandelingen voor cocaïne (van 18% naar 24%) en voor amfetamine of xtc steeg het met 1%. In vergelijking met andere middelen nam het percentage nieuwe behandelingen voor opiaten overheen de periode 2010-2020 af van 38% naar 17%.

Hoeveel mensen sterven aan een overdosis?

Deze vraag is moeilijk te beantwoorden, ook al wordt ze vaak gesteld. De meeste statistieken geven enkel een beeld van overlijdens die rechtstreeks door drugs worden veroorzaakt (overdosis, vergiftiging,…). Nochtans kunnen drugs ook onrechtstreeks een overlijden met zich meebrengen (verkeersongeval, ziekte, suïcide,…). Het is bovendien de vraag of alle overlijdens door overdosis ook gemeld worden.

In de periode 2008-2018 zijn in het Vlaams gewest 598 personen (464 mannen en 134 vrouwen) overleden als gevolg van het gebruik van illegale drugs.

In de EU stierven in 2020 naar schatting 16,7 mensen per miljoen inwoners door een overdosis illegale drugs wat neerkomt op ten minste 5800 personen. België doet het in verhouding relatief goed met gemiddeld minder dan 10 overlijdens door overdosis per miljoen inwoners in 2017.